Dziecko dojrzałe do szkoły, czyli jakie? Dojrzałość poznawcza

 

 

Dojrzałość poznawcza, czy też umysłowa, podkreślana jest bardzo często jako ważna, warto jednak zaznaczyć, że choć ważna, nie jest ona kluczowa (bo przecież nawet najmądrzejsze dziecko może mieć np. problemy z emocjami).

Oceniając dojrzałość szkolną w sferze umysłowej, specjaliści skupiają się na kilku aspektach. Ich opis nie powinien jednak zastępować profesjonalnej diagnozy, stąd też jeśli macie, Drodzy Rodzice, wątpliwości w kwestii dojrzałości szkolnej Waszego dziecka, warto udać się po poradę do rejonowej Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej.

 

Dojrzałość szkolna w aspekcie poznawczym dotyczy:

·    uwagi – dziecko dojrzałe do rozpoczęcia nauki w szkole potrafi skupić uwagę przez ok. 30 minut, posiada również zdolność do sterowania uwagą i podtrzymywania jej (np. podczas gdy nauczyciel opowiada jakąś historię);

·    pamięci – w tym aspekcie dojrzałość szkolna dotyczy umiejętności sterowania procesem zapamiętywania (co chcę zapamiętać a czego nie? jak to zrobię?), u dziecka dojrzałego w tym zakresie obserwuje się stosunkowo duży zasób pamięci oraz jej trwałość;

·    percepcji wzrokowej – czyli umiejętności analizowania i syntetyzowania tego, co dziecko widzi (obrazki, znaki graficzne), ich różnicowania (np. wyodrębniania obrazków, które nie pasują do pozostałych lub różnią się od nich, wyszukiwania różnic w dwóch obrazkach), a także dostrzegania zależności między nimi (co jest podobne, co się zmieniło). Umiejętności te można obserwować (a co za tym idzie, również ćwiczyć) podczas zabawy, np. układanie puzzli, układanie obrazków pociętych na części, wyszukiwanie konkretnych przedmiotów na obrazku itp;

·    percepcji słuchowej – a więc umiejętności analizy i syntezy głosek - różnicowanie ich dźwięczności (Tomek – domek, koza – kosa) , kolejności (co jest na początku wyrazu? Co na końcu? Jaki wyraz powstanie, kiedy powiemy m-a-m-a), analiza i synteza sylab (powszechne „wyklaskiwanie” sylab i odwrotnie – składanie wyrazów z sylab);

·    myślenia – umiejętność rozumienia informacji przekazywanych przez nauczyciela – posiadanie wiedzy o najbliższym otoczeniu (Jak się nazywają moi rodzice? Czym się zajmują? Jaki jest mój adres?), czasie (znajomość dni tygodnia, pór roku) i przestrzeni (rozumienie poleceń nad, pod, obok itp.); umiejętność dostrzegania podobieństw i różnic między pojęciami, umiejętność klasyfikowania (np. układania przedmiotów wg kolorów, kształtów, funkcji), umiejętność operowania informacjami tak, by możliwe było rozumienie pojęć, zasad, reguł;

·    mowy – dziecko dojrzałe do rozpoczęcia nauki w szkole posiada duży zasób słów, dzięki czemu jego mowa spełnia funkcję komunikacyjną, ważne jest aby na etapie przedszkola rozpoznawać i korygować wady wymowy (warto więc przestrzegać wskazówek, jakie podsuwają logopedzi w przedszkolu czy też poradni i systematycznie pracować z dzieckiem nad poprawną wymową).W kolejnym artykule poruszona zostanie kwestia dojrzałości szkolnej w aspekcie emocjonalnym i społecznym. Anita Janeczek-RomanowskapsychologBibliografia:Janiszewska B. (2008). Ocena dojrzałości szkolnej. Warszawa: Seventh Sea

 

 

Dziecko dojrzałe do szkoły – czyli jakie? O dojrzałości fizycznej słów kilka

 

„Czy moje dziecko jest gotowe do rozpoczęcia nauki w szkole?” – pytają często rodzice. Nie ma na to pytanie prostej odpowiedzi, gdyż na ową dojrzałość szkolną składa się wiele obszarów, a w ramach nich – wiele umiejętności, które mogą mieć związek ze startem szkolnym dziecka.

Jak podaje Janiszewska (2008) dziecko może rozpocząć naukę w szkole, gdy zachodzi równowaga między jego możliwościami, a wymaganiami, które stawiać mu będzie szkoła. Możliwości dziecka są tutaj niczym innym jak odpowiednim poziomem rozwoju fizycznego, poznawczego (umysłowego), emocjonalnego oraz społecznego. Z kolei wymagania stawiane przez szkołę dotyczą z jednej strony organizacji nauki, która jest przecież zupełnie inna niż w przedszkolu – ilość lekcji, czas trwania, objętość programu nauczania, z drugiej zaś jej warunków „fizycznych” – określona wysokość ławek, krzeseł etc. Diagnoza gotowości szkolnej prowadzona jest przez nauczycieli w przedszkolach oraz psychologów (jeśli są – w przedszkolach oraz w poradniach psychologiczno-pedagogicznych). Poniższe informacje mogą się okazać pomocne dla rodziców, warto jednak pamiętać, że nie zastąpią one prawdziwej diagnozy, którą przeprowadzają przygotowane do tego osoby.

 

Na początek przyjrzyjmy się dojrzałości pod względem fizycznym.

·    Motoryka duża – ruchy dziecka powinny być płynne i skoordynowane, warto również przyjrzeć się czy nie ma ono trudności z utrzymaniem równowagi – zarówno tej w ruchu (dynamicznej), np. podczas chodzenia po ławeczce, jak i statycznej – np. podczas stania na jednej nodze;

·    Motoryka mała – istotną rolę w nauce pisania odgrywać będzie sprawność rąk, określana mianem sprawności manualnej. Dla sukcesu w nauce pisania nie bez znaczenia jest sposób, w jaki dziecko trzyma długopis/ołówek, to jaki jest nacisk na kartkę podczas rysowania (czy bardzo silny – aż przebija na drugą stronę, a dziecku sinieją palce) czy też słaby, ledwo widoczny. Dobre przygotowanie w tym zakresie umożliwia dziecku wykonywanie rysunków (o dowolnej tematyce) na poziomie adekwatnym do wieku życia. Istotną umiejętnością z tego zakresu jest również wycinanie – od właściwego chwytu nożyczek począwszy, jak również manipulowanie przedmiotami – np. nawlekanie koralików na sznurek czy też zawiązywanie sznurowadeł (dzisiaj niestety często wypierane przez buty na rzepy). Dla rozwoju motoryki małej, bardzo istotne znaczenie odgrywa wdrażanie dziecka do czynności samoobsługowych już od najmłodszych lat, np. poprzez naukę zapinania guzików czy też zasuwania suwaka;

·    Dojrzałość fizyczna to także adekwatna do norm wiekowych waga dziecka oraz jego wzrost.

 

 

Co mogą zrobić rodzice, aby wspierać dziecko w tej sferze, zanim

rozpocznie naukę w szkole?

 

·    Warto dostarczać dziecku okazji do zaspokojenia „głodu ruchu” – oczywiście pod kontrolą dorosłego. Jazda na rowerze, gra w piłkę czy szaleństwa na placu zabaw pozwalają na doskonalenie sprawności ruchowej – precyzji ruchów oraz ich koordynacji. Jest to też dobra okazja do spędzenia aktywnego czasu w gronie rodzinnym;

·    Organizując aktywność ruchową dziecka warto zadbać o jej różnorodność – niech to nie będzie tylko jazda na rowerze, ale również pływanie, chodzenie po równoważni (albo krawężniku) czy też turlanie się po dywanie.

·    Aby usprawnić motorykę małą, można zaangażować dziecko do pomocy, np. podczas wieszania prania (spinacze są idealną „pomocą naukową” do ćwiczenia chwytu), albo podczas gniecenia ciasta.

·    Warto pamiętać, że praca nad sprawnością manualną nie musi być nudna – nie sadzajmy więc dziecka przed kolejnymi szlaczkami, ale dajmy mu np. możliwość zabawy w wodzie (np. wystukiwania rytmu palcami), zabawy w kaszy, grochu – przebieranie ziaren czy też np. malowanie rękami.

·    Pamiętajmy też, że sprawność dłoni zależy od sprawności całej ręki – ćwiczmy więc „na całej jej długości”, np. poprzez pływanie – w basenie i na sucho (kreśląc ruchy w powietrzu), zakręcanie i odkręcanie butelek, słoików czy też rzucanie i łapanie piłki.